Dutch 
English 
Arabic 
Spanish 
Portuguese 
Chinese 
Russian 
French 
Italian 
German 
Japanese 
Heilige Hiëronymus Schrijven, een schilderij van Caravaggio, gedateerd 1605-1606. / Krediet: Publiek domein
CNA-personeel, 30 september 2025 / 04:00 uur (CNA).
De meeste mensen weten dat de heilige Hiëronymus, wiens feestdag die de katholieke kerk viert op 30 september — staat bekend om het vertalen van de hele Bijbel in het Latijn in de vierde eeuw na Christus en het creëren van een veelgelezen uitgave die later bekend werd als de Vulgaat.
Maar minder mensen beseffen waarschijnlijk hoe baanbrekend – en hoe duurzaam – het werk van Jerome werkelijk is. De Vulgaat werd de overwegend gebruikte Bijbel van de Middeleeuwen en heeft tot op de dag van vandaag doorstaan als een vertaling die ten minste één prominente taalkundige als een van de best beschikbare beschouwt.
"Ik ken geen andere vertaling, oud of modern, zo goed als de Vulgaat", vertelde Christophe Rico, een katholieke taalkundige die in Jeruzalem woont en werkt, aan CNA.
Rico, een Fransman, is hoogleraar Oudgrieks en decaan aan de Polis Instituut in Jeruzalem, waar een verscheidenheid aan oude talen wordt onderwezen. Samenwerken met het Polis Instituut, Rico produceert boeken om studenten te helpen Latijn en Grieks leren spreken en lezen — met als gedeeltelijk doel degenen die de oorspronkelijke Latijnse Vulgaat willen lezen, daartoe in staat te stellen.
Rico, een deskundige leraar Grieks en Latijn, zei dat, ondanks de meer dan 1600 jaar die zijn verstreken sinds de voltooiing ervan, de vertaling van de Bijbel door Hiëronymus – hoewel niet perfect, aangezien er geen vertaling is – verbazingwekkend nauwkeurig en zeer waardevol voor de kerk is gebleken.
“Als u twijfelt aan de deugdelijkheid van een moderne vertaling, ga dan naar de Vulgaat; met name voor het Nieuwe Testament", adviseerde hij, en voegde eraan toe dat de Oudtestamentische vertaling in de Vulgaat ook “uitstekend” is.
Wie was Jerome eigenlijk?
St. Hiëronymus werd geboren omstreeks 340 als Eusebius Hieronymous Sophronius in het huidige Kroatië. Zijn vader stuurde hem naar Rome voor retoriek en klassieke literatuur.
Gedoopt in 360 door paus Liberius, reisde hij veel en vestigde zich uiteindelijk op het leven van een woestijnkluizenaar in Syrië. Hij werd later tot priester gewijd en verhuisde, en leefde een eenzaam en ascetisch leven in Bethlehem vanaf het midden van de jaren 380. Daar leerde hij Hebreeuws, voornamelijk door te studeren bij Joodse rabbijnen. Hij werd uiteindelijk persoonlijk secretaris van St. Damasus I.
Grappig genoeg zijn taalkundig genie en een bewonderenswaardige werkethiek niet de enige kwaliteiten waar Hiëronymus vandaag bekend om staat. Hij is ook de patroonheilige van mensen met moeilijke persoonlijkheden, zoals hij zelf zou hebben, met een hard temperament en bijtende kritiek op zijn intellectuele tegenstanders.
De geboorte van de Vulgaat
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, was de Vulgaat niet de eerste keer dat er een Latijnse Bijbel was — ten tijde van Hiëronymus was er in de vierde eeuw al een versie in gebruik die de “Vetus Latina” (“Oude Latijn”) heette, die zelf een ongeveer tweede-eeuwse A.D. vertaling van de Griekse Septuagint was. Bovendien bevatte de Vetus Latina de vertaling van het Griekse origineel van alle boeken van het Nieuwe Testament. Alle boeken van het Nieuwe Testament waren oorspronkelijk in het Grieks geschreven, maar het Oude Testament — op een handvol boeken na — werd voor het eerst in het Hebreeuws geschreven.
Rico beschreef de Vetus Latina als een “goede vertaling, maar niet perfect”. In 382 droeg St. Damasus I Hiëronymus, die destijds als zijn secretaris werkte, op om de Vetus Latina-vertaling van het Nieuwe Testament te herzien.
Hiëronymus deed dit en nam enkele jaren de tijd om de Latijnse vertaling van het Nieuwe Testament uit de beste beschikbare Griekse manuscripten nauwgezet te herzien en te verbeteren. Rico zei tijdens het hele proces dat Hiëronymus bepaalde passages corrigeerde en uitlegde over de diepe betekenissen van veel van de Griekse woorden die in eerdere vertalingen verloren waren gegaan.
Het Griekse woord “epiousios”, dat waarschijnlijk door de evangelieschrijvers is bedacht, komt bijvoorbeeld voor in het Onze Vader in Lucas en Mattheüs en wordt in het Engels vaak vertaald als “dagelijks”. In het evangelie van Mattheüs vertaalde Hiëronymus het woord echter in het Latijn als “supersubstantialem” of “supersubstantial” — een zinspeling, zoals de Catechismus van de Katholieke Kerk aangeeft, aan het lichaam van Christus in de Eucharistie.
Al het werk van Jerome resulteerde in een “briljante verbetering” ten opzichte van de Vetus Latina, aldus Rico.
Wat Jerome vervolgens deed, was nog ambitieuzer. Hij begon ook met het vertalen van het hele Oude Testament, uit het oorspronkelijke Hebreeuws. Hiëronymus kende Hebreeuws heel goed, merkte Rico op, omdat hij op dat moment 30 jaar in het Heilige Land had gewoond en in nauw contact was gebleven met Joodse rabbijnen. Hiëronymus had ook toegang tot de Hexapla van Origenes, een soort “Rosetta Stone” voor de Bijbel die de bijbeltekst in zes versies naast elkaar weergaf. (De Hebreeuwse tekst, een transliteratie in Griekse letters van de Hebreeuwse tekst, de Griekse Septuagint-vertaling en drie andere Griekse vertalingen die in een Joods milieu waren gemaakt.)
In een poging die uiteindelijk 15 jaar zou duren, slaagde Hiëronymus erin het hele Oude Testament uit het oorspronkelijke Hebreeuws te vertalen, wat geen slechte prestatie was gezien het feit dat Hebreeuws oorspronkelijk was geschreven zonder het gebruik van korte klinkers.
Na de voltooiing ervan verving de Vulgaat niet alleen de Vetus Latina door de overheersende Bijbelvertaling te worden die in de Middeleeuwen werd gebruikt, maar werd het ook uitgeroepen tot de officiële Bijbel van de katholieke kerk op het Concilie van Trente (1545-1563).
De Vulgaat is in de loop der jaren een paar keer herzien, met name in 1592 door paus Clementine VIII (de “Clementine Vulgaat”), en de meest recente herziening, de Nova Vulgata, afgekondigd door de heilige Johannes Paulus II in 1979.
Naast het huidige gebruik ervan in de traditionele Latijnse mis, heeft de Vulgaat de basis gevormd voor een populaire Engelse vertaling van de Bijbel, de Douay-Rheims.
Hoewel Rico opnieuw waarschuwde dat geen enkele vertaling ooit perfect is, prees hij de Vulgaat van Hiëronymus al snel om de nauwkeurigheid en het belang ervan in de geschiedenis van de kerk.
"Voor het Nieuwe Testament heb ik geen fouten kunnen vinden ... Het geheel is ongelooflijk", zei hij.
Van zijn kant wordt Hiëronymus vandaag de dag erkend als arts van de Kerk. Hij leefde zijn laatste dagen in studie, gebed en ascese in het klooster dat hij stichtte in Bethlehem, waar hij stierf in 420.
Dit verhaal werd voor het eerst gepubliceerd op 30 september 2022 en is bijgewerkt.
